BSCKII. Bùi Văn Lợi, Chuyên gia Viện Sức khỏe Tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai, cho hay nhổ tóc bệnh lý (Trichotillomania) là một rối loạn thuộc phổ rối loạn ám ảnh cưỡng chế và liên quan. Đặc trưng của bệnh là hành vi nhổ tóc lặp đi lặp lại, không kiểm soát được, dẫn đến rụng tóc, hói đầu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến thẩm mỹ.

Người bệnh thường trải qua căng thẳng, bức bối trước khi nhổ tóc và cảm thấy thoải mái tạm thời sau đó. Tuy nhiên, sự dễ chịu này nhanh chóng bị thay thế bởi cảm giác tội lỗi, xấu hổ hoặc lo âu, khiến họ lại càng rơi sâu vào vòng xoắn bệnh lý.

Dấu hiệu đặc trưng là các mảng rụng tóc không đều, tóc ngắn dài xen kẽ, vùng da đầu trơn nhẵn nhưng không có sẹo. Người bệnh có thể soi gương, chọn tóc đặc biệt để nhổ, thậm chí có hành vi ăn tóc. Bệnh thường khởi phát ở tuổi vị thành niên (khoảng 12-13 tuổi). Tỷ lệ mắc cả đời ước tính từ 0,6% đến 3,6% trong dân số, và nữ giới mắc nhiều hơn nam giới.

Những người có tiền sử rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn ám ảnh cưỡng chế hoặc tăng động giảm chú ý (ADHD) dễ mắc hơn. Ngoài ra, căng thẳng học tập, mâu thuẫn gia đình, sang chấn tâm lý cũng là yếu tố nguy cơ quan trọng.

Nguyên nhân có liên quan đến rối loạn hoạt động của não bộ, đặc biệt là sự mất cân bằng của các chất dẫn truyền thần kinh như Serotonin, Dopamine, Glutamate – ảnh hưởng đến khả năng kiểm soát xung động. Một số nghiên cứu cũng chỉ ra bất thường ở các vùng não như tiểu não, nhân bèo và vòng vỏ não – thể vân – đồi thị. Về mặt tâm lý, hành vi nhổ tóc thường là phản ứng để giảm căng thẳng, lo âu hoặc cảm xúc tiêu cực.

Bệnh nếu không được can thiệp, hành vi nhổ tóc sẽ tiến triển mạn tính, người bệnh ngày càng mất kiểm soát và phụ thuộc vào hành vi này. Biến chứng thường gặp là nhiễm trùng da đầu, rụng tóc vĩnh viễn, và rối loạn tâm lý như trầm cảm, tự ti, cô lập xã hội. Đặc biệt, khi người bệnh có thói quen ăn tóc, tóc có thể tích tụ trong dạ dày, hình thành búi tóc lớn, gây tắc ruột, thậm chí phải phẫu thuật cấp cứu.

Việc phòng ngừa hoàn toàn là khó, nhưng nếu nhận biết sớm dấu hiệu căng thẳng, rối loạn hành vi và tăng cường hỗ trợ tâm lý, người bệnh có thể được điều trị hiệu quả và ngăn ngừa tiến triển nặng. Người có dấu hiệu nghi ngờ nên đến khám tại chuyên khoa tâm thần. Vì biểu hiện ban đầu là rụng tóc, nhiều bệnh nhân thường tìm đến bác sĩ da liễu. Trong trường hợp này, sự phối hợp giữa hai chuyên khoa Tâm thần và Da liễu là rất quan trọng để xác định chính xác nguyên nhân.

Việc điều trị cần kết hợp giữa tâm lý và y học. Liệu pháp hành vi nhận thức (CBT) và Huấn luyện đảo ngược thói quen (HRT) là phương pháp hiệu quả hàng đầu, giúp người bệnh nhận diện – kiểm soát – thay đổi hành vi nhổ tóc. Một số thuốc điều chỉnh chất dẫn truyền thần kinh như N-acetylcysteine (NAC) hoặc Memantine cũng được chứng minh có hiệu quả.

Ngoài ra, các liệu pháp tâm lý khác như Liệu pháp chấp nhận và cam kết (ACT), Hành vi biện chứng (DBT) giúp người bệnh quản lý cảm xúc tốt hơn. Kích thích từ xuyên sọ (TMS) – một kỹ thuật điều biến não không xâm lấn – đang được nghiên cứu và cho kết quả khả quan.

Gần đây, thiết bị đeo tay điện tử giúp phát hiện và cảnh báo hành vi nhổ tóc cũng được xem là công cụ hỗ trợ hữu ích. Khi có tổn thương da đầu, người bệnh cần được phối hợp điều trị da liễu song song.

“Nhổ tóc bệnh lý không phải là thói quen xấu, mà là một rối loạn tâm thần cần được điều trị nghiêm túc. Việc phát hiện sớm, điều trị đúng hướng và sự đồng hành của gia đình đóng vai trò rất quan trọng trong phục hồi cho người bệnh”, bác sĩ Lợi nói.

Lê Nga