Nguyên nhân gây vô kinh ở người trẻ

Theo bác sĩ Nguyễn Phối Hiền, Phòng khám Phụ khoa Y học cổ truyền, Bệnh viện Đại học Y Dược TP HCM – Cơ sở 3, vô kinh là tình trạng không xuất hiện kinh nguyệt ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Dù có thể xuất hiện ở bất kỳ lứa tuổi nào, nhưng hiện nay, vô kinh bệnh lý đang gia tăng đáng kể ở người trẻ, đặc biệt là nữ giới trong độ tuổi 15-30, do lối sống hiện đại nhiều áp lực và thói quen sinh hoạt thiếu cân bằng.

Về mặt y khoa, vô kinh được chia làm hai loại chính gồm vô kinh nguyên phát (chưa từng có kinh nguyệt sau tuổi dậy thì dù đã xuất hiện các dấu hiệu phát triển sinh dục thứ phát và vô kinh thứ phát (từng có kinh nguyệt, nhưng bị mất kinh liên tục từ 3 tháng trở lên, không do mang thai, cho con bú hay mãn kinh).

Ngoài ra còn có vô kinh giả, là trường hợp cơ thể vẫn có chu kỳ kinh nhưng máu kinh không thoát ra ngoài do các bất thường về giải phẫu (cổ tử cung bị bít, màng trinh không thủng, không có âm đạo bẩm sinh…).

Trong xã hội hiện đại, vô kinh không chỉ đơn thuần là biểu hiện sinh lý mà còn có thể là dấu hiệu cảnh báo bất thường nội tiết, chuyển hóa hoặc tâm lý. Một số nguyên nhân phổ biến ở người trẻ bao gồm:

Rối loạn nhịp sinh học

Thức khuya, ngủ không đủ, làm việc ban đêm làm rối loạn melatonin và hormone sinh dục.

Stress, rối loạn tâm lý kéo dài

Áp lực học tập, công việc, cảm xúc tiêu cực, lo âu, trầm cảm đều ảnh hưởng đến trục hạ đồi – tuyến yên – buồng trứng.

Chế độ ăn kiêng cực đoan

Nhịn ăn, giảm cân đột ngột, uống thuốc giảm cân có thể dẫn đến thiếu năng lượng trầm trọng, mất kinh.

Lạm dụng chất kích thích

Tiêu thụ quá mức cà phê, rượu, thuốc lá làm ảnh hưởng hoạt động nội tiết.

Tập luyện cường độ cao

Tập gym, chạy bền quá mức gây giảm mỡ cơ thể, mất cân bằng hormone.

Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS)

Là nguyên nhân hàng đầu gây vô kinh – kinh thưa, thường đi kèm mụn, rậm lông, tăng cân.

Tăng prolactin máu

Do stress, u tuyến yên nhỏ, hoặc do dùng thuốc. Tình trạng này gây vô kinh kèm tiết sữa bất thường, đau đầu, giảm thị lực.

Rối loạn tuyến giáp (suy giáp, cường giáp)

Tuyến giáp ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống chuyển hóa – nội tiết.

Sử dụng thuốc nội tiết, tránh thai sai cách

Lạm dụng thuốc tránh thai khẩn cấp, mỹ phẩm chứa nội tiết, hoặc ngưng thuốc đột ngột sau dùng lâu dài.

Tiền sử phá thai, can thiệp phụ khoa không an toàn

Có thể gây tổn thương niêm mạc tử cung, dẫn đến hội chứng Asherman (dính buồng tử cung).

Lối sống thụ động, sử dụng thiết bị điện tử quá mức

Thiếu vận động, tiếp xúc ánh sáng xanh vào ban đêm gây rối loạn đồng hồ sinh học.

Theo bác sĩ Hiền, tình trạng vô kinh cần được khám chuyên khoa nội tiết – phụ khoa để đánh giá hormone, siêu âm buồng trứng, tử cung. Từ đó bệnh nhân được điều trị nguyên nhân nền (PCOS, tăng prolactin, rối loạn tuyến giáp…). Đồng thời hỗ trợ tâm lý nếu có yếu tố stress, lo âu kéo dài và điều chỉnh chế độ ăn, tập luyện phù hợp.

Bên cạnh đó, bệnh nhân có thể dùng bài thuốc Y học cổ truyền; châm cứu, cấy chỉ; cứu ngải hoặc xoa bóp bấm huyệt, dưỡng sinh, khí công – yoga để giảm căng thẳng, kích hoạt buồng trứng tự nhiên và cải thiện tình trạng vô kinh.

Bác sĩ Hiền khuyến cáo người trẻ nên ngủ đủ giấc, ngủ trước 23h. Không giảm cân quá nhanh hoặc nhịn ăn kéo dài. Tập thể dục điều độ, không tập quá sức. Hạn chế rượu, thuốc lá, caffeine. Ghi chép chu kỳ kinh nguyệt bằng app theo dõi. Khám phụ khoa định kỳ 6-12 tháng/lần. Tránh tự ý dùng thuốc nội tiết hoặc thuốc tránh thai không rõ nguồn gốc. Ưu tiên phối hợp Đông – Tây y để điều trị toàn diện.

Mỹ Ý