Thái Lan mỗi năm sản xuất 2 triệu ô tô, Việt Nam 30 năm thu hút đầu tư ô tô chỉ đạt hơn 400.000 xe

TS Nguyễn Văn Hội, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chiến lược, chính sách công thương (Bộ Công Thương), cho biết thu hút nhà đầu tư nước ngoài vào công nghiệp ô tô Việt Nam từ 30 năm nay đã có những cơ chế chính sách, cam kết về mục tiêu tỉ lệ nội địa hóa và chuyển giao công nghệ. 

Tỉ lệ nội địa hóa đạt được chỉ 10%

Trong đó mục tiêu đến năm 2020 đạt tỉ lệ nội địa hóa 40% nhưng đến nay mới chỉ là 10%, không đạt mục tiêu về tỉ lệ nội hóa cũng như chuyển giao công nghệ.

Việt Nam cũng đã có rất nhiều ưu đãi về đất đai, về vốn vay, về thuế và các ưu đãi về tài chính đối với các nhà đầu tư nước ngoài đầu tư sản xuất lắp ráp ô tô tại Việt Nam, thuế nhập khẩu đối với ô tô nguyên chiếc.

Năm 2024, tổng sản phẩm ô tô tiêu thụ tại thị trường Việt Nam đã đạt 580.000 chiếc, bao gồm cả nhập khẩu và sản xuất lắp ráp trong nước. Tuy nhiên nhập khẩu vẫn rất lớn. Năm 2024, nhập khẩu lên đến 172.000 ô tô các loại. Trong khi đó Thái Lan sản xuất 2 triệu chiếc nhưng họ xuất khẩu 1 triệu chiếc ô tô các loại.

Vì thế ông Hội cho rằng cần có những định hướng trong thời gian tới để thực sự đáp ứng nhu cầu thị trường ô tô, tiến tới 1 triệu hoặc 900.000 chiếc ô tô bao gồm ô tô con, ô tô khách, ô tô du lịch, ô tô chuyên dụng, ô tô tải và các loại ô tô khác trong giai đoạn từ nay đến năm 2030 và 2035.

TS Ngô Nhật Thái – chuyên gia ngành sản xuất ô tô – cho rằng việc đạt tỉ lệ nội địa hóa thấp là do sản lượng ô tô sản xuất lắp ráp, tiêu thụ hằng năm là rất thấp so với các nước sản xuất ô tô hàng đầu thế giới. 

Cùng so sánh với Thái Lan có 70 triệu dân, mỗi năm bán 1 triệu xe và xuất khẩu 1 triệu xe, trong khi Việt Nam mặc dù có hàng chục thương hiệu ô tô lớn, có nhiều chủng loại khác nhau, nhưng số lượng sản lượng đều thấp, nên đầu tư nội địa hóa là vô cùng khó khăn.

“Mỗi hãng như Toyota, Ford… đều có hệ thống sản xuất toàn cầu, có nhà sản xuất cung cấp linh kiện từ trước. Vì vậy khi các hãng này vào Việt Nam, doanh nghiệp Việt Nam tham gia, chen chân vào chuỗi cung ứng là vô cùng khó” – ông Thái nói.

Một trong những chính sách bất cập được ông Thái phân tích, đó là biểu thuế hiện nay mới tập trung các ưu đãi cho cụm thân xe. Điều này khiến các doanh nghiệp tập trung đầu tư vào vào nhóm linh kiện này nên tỉ lệ nội địa hóa thấp, trong khi ô tô có nhiều loại linh kiện như động cơ, chuyển động, linh kiện điện tử… gần như đều nhập khẩu hoàn toàn. 

Gắn chính sách thuế với ràng buộc tỉ lệ nội địa hóa

Tuy vậy GS Hoàng Văn Cường, đại biểu Quốc hội, cho rằng chủ trương về nội địa hóa rất đúng, nhưng những công cụ để thúc đẩy nội địa hóa chưa đủ. Cũng bởi chúng ta mới chỉ quan tâm đến yếu tố thuế, ưu đãi thuế, bảo hộ về thuế, trong khi yêu cầu, ràng buộc về tỉ lệ nội địa hóa lại là vấn đề đặt ra. 

“Tức là ít nhất phải có điều kiện ràng buộc về tiến độ nội địa hóa là bao nhiêu thời gian; đến khi nào phải đạt được tỉ lệ nội địa hóa theo vật kế, giá trị, lộ trình. Và nếu như đưa ra những ràng buộc như thế thì khi ấy buộc các nhà sản xuất phải tính toán xem có đặt chân vào một thị trường mà chưa được lớn hay không” – ông Cường nói. 

Vì vậy ông Cường cho rằng chính sách không nên “chia nhỏ miếng bánh” thị phần, mà cần yêu cầu các nhà sản xuất bắt tay với nhau, chuyển dịch sản xuất vào trong nước. Tức là phải có cam kết đưa tỉ lệ nội hóa tăng lên, phát huy thế mạnh từng doanh nghiệp để thúc đẩy công nghiệp phụ trợ trong nước. Cần tăng cường chia sẻ và phân công nhiệm vụ cho từng đơn vị, để triển khai và thực hiện nội địa hóa và chuyển giao công nghệ. 

Khát vọng tự chủ ngành công nghiệp ô tô Việt Nam