Ung thư phổi tiến triển âm thầm, không triệu chứng

PGS.TS. Phạm Cẩm Phương, Giám đốc Trung tâm Y học hạt nhân và Ung bướu, Bệnh viện Bạch Mai, cho biết mỗi năm Việt Nam có hơn 26.000 ca mắc mới ung thư phổi, là nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do ung thư tại Việt Nam. Bệnh có hai nhóm nguyên nhân chính: yếu tố ngoại sinh và nội sinh. Trong đó, hút thuốc lá là nguyên nhân hàng đầu, chiếm 90% ca mắc.

Khói thuốc chứa hơn 7.000 hóa chất, trong đó 70 chất gây ung thư như benzene, formaldehyde, và nitrosamine. Những chất này làm tổn thương tế bào phổi, dẫn đến đột biến gene. Ngoài ra, phơi nhiễm hóa chất (amiăng, asen, khí radon), ô nhiễm không khí, và tiếp xúc phóng xạ cũng làm tăng nguy cơ.

Về nội sinh, đột biến gene như EGFR, KRAS, ALK… có thể khiến tế bào phát triển bất thường.

Ngoài hút thuốc, tuổi tác (trên 50 tuổi), tiền sử bệnh phổi (COPD, lao), di truyền (gia đình có người mắc ung thư phổi), và suy giảm miễn dịch cũng là yếu tố quan trọng. Một số nghiên cứu chỉ ra chế độ ăn ít rau xanh, nhiều thịt đỏ, hoặc sống trong môi trường ô nhiễm khói bụi cũng góp phần gây bệnh.

Giai đoạn đầu, ung thư phổi thường không có triệu chứng. Khi khối u phát triển, người bệnh có thể ho kéo dài (trên 2 tuần), ho ra máu; đau tức ngực, khó thở, khàn tiếng; sụt cân không rõ nguyên nhân, mệt mỏi kéo dài. Ở giai đoạn muộn, bệnh nhân đau xương, đau đầu (di căn não), phù vùng cổ mặt

Phát hiện sớm ở giai đoạn I (khối u dưới 4 cm, chưa di căn), tỷ lệ sống sau 5 năm đạt 90%. Ở giai đoạn muộn (III-IV), tỷ lệ này giảm xuống dưới 20%. Do đó, tầm soát định kỳ là chìa khóa. Đặc biệt, với người hút thuốc lá trên 30 năm, các khuyến cáo cho thấy chụp CT liều thấp để phát hiện tổn thương nhỏ 2-3 mm và giúp phát hiện sớm ung thư phổi.

Hiện nay, chụp CT liều thấp – phương pháp vàng phát hiện khối u chỉ 2-3mm. Giảm 20% lượng phóng xạ so với CT thường, hiệu quả phát hiện khối u giai đoạn sớm. Ngoài ra, còn sinh thiết xuyên thành ngực dưới hướng dẫn CT hoặc siêu âm.

Nhóm nguy cơ cao cần khám sàng lọc bao gồm: Người hút thuốc lá trên 20 năm; tiền sử gia đình có người mắc ung thư phổi; tiếp xúc với amiăng, khí radon trong công việc; bệnh nhân có tiền sử bệnh phổi mạn tính.

Ung thư phổi không di truyền trực tiếp, nhưng đột biến gen mang tính chất gia đình có thể làm tăng nguy cơ. Người có tiền sử gia đình mắc ung thư phổi (cha mẹ, anh chị em) có nguy cơ cao gấp 2-3 lần. Chúng tôi khuyến cáo nhóm này tầm soát sớm từ tuổi 40.

Sàng lọc gen chủ yếu dùng để định hướng điều trị, ví dụ phát hiện đột biến EGFR giúp dùng thuốc ức chế tyrosine kinase. Với người khỏe mạnh, chưa có khuyến cáo sàng lọc gen đại trà. Tuy nhiên, nếu gia đình có nhiều người mắc ung thư, có thể cân nhắc xét nghiệm đột biến gen và tư vấn di truyền

Để phòng ngừa ung thư phổi cần bỏ thuốc lá, tránh tiếp xúc khói thuốc thụ động, hóa chất độc hại; đeo khẩu trang chống bụi mịn PM2.5 ở khu vực ô nhiễm. Dinh dưỡng hợp lý như tăng cường rau họ cải (bông cải xanh, cải xoăn), thực phẩm giàu vitamin C, E. Tập thể dục 30 phút/ngày để tăng đề kháng.

Lê Nga